स्वच्छ परिसर.. सुंदर परिसर.. निमीत्ताने..

हल्ली मला भडक रंग संगती नकोशी वाटते त्यामुळे हे प्रकर्शाने सुचत असावे. 

 स्वच्छ सर्वेक्षण निमीत्त कित्येक भिंतींवर स्वच्छ शहर .. सुंदर शहर लिहीत सुटतात ... हे काम कॉन्ट्रॅक्ट वर होते. मग ढिगभर फुटाप्रमाणे रसत्याला लागून भिंतींवर तुटपुंज्या पैशात साईन बोर्ड कलाकारांकडून लिहून घेतले जाते. 

तसेच बिना प्लानिंग रस्त्याच्या कडेच्या भिंती भडक रंगीत केलेले दिसतात ... रंग व काही स्लोगनच्या आधारे रसत्या कडील भिंतींवर द्विमीत पोस्टर रंगवली जातात. हे पण कधी कॉन्ट्रॅक्ट तर कधी शाळेतील मुलांना सोबत घेऊन केले जाते. हल्ली बर्याच संस्था धम्माल करत असे भिंती रंगवतात आणि काहीतरी सामाजिक कार्य  केले म्हणत मिरवताना दिसतात. पण आम्हा चित्रकारांच्या भाषेत तो निव्वळ एक खेळ आणि दिशाहीन रंगांची उधळण असते. ते कार्य करताना सोबत चांगला चित्रकार मार्गदर्शक ठेवायला हवा. 

रसत्याकडेने सुशोभीकरणाच्या नावाने  मिकी माऊस डोनाल्ड छोटा भीम .. डोरा..  वगैरे असे तेथे अनावश्यक कार्टूनही काढलेले दिसतात ... ते विषय त्या रहदारीत अनावश्यक असतात. 

सिटी प्लानिंग नावाचा विषय असतो की नाही .. सापडलेली भिंत रंगीत बनवणे एवढाच त्या मागील उद्दीष्ट असावा का? 

चित्र कुठे काढावे .. काय काढावे .. कसे काढावे आणि का काढावे ... ह्याच्या काही मर्यादा .. नियम अभ्यासले गेले पाहिजेत. चित्र काढण्यासाठी साजेशी जागा हवी आणि आकारमान व अर्थपुर्ण विषय हवे पण अर्थपुर्ण असूनही भिंत भरा हे कामासाठी कारण नको. कारण मुद्यांचा अभ्यास नसला की शहर स्वच्छ दिसण्या ऐवजी कचरा विणाही घाण दिसू लागते .

 पाश्चात्य देशांमध्ये ग्राफिटी चित्र प्रसिद्ध आहे आपण आपल्या पद्धतीने अनुकरण करतो पण नक्की कुठे कमी पडतो ते भिंती रंगवून घेणार्यांनी विचार करायला हवा. 

Abha Bhagwat नी अशी बरीच चित्र तयार केली आहेत ज्यात सौंदर्य शास्त्राचा अभ्यास दिसतो .. ते चित्र रंगवलेल्या परिसराचा पुरेपूर विचार करून केलेले जाणवते. तिच्या फेसबूक वॉलवर तिची कामे पहायला मिळतील. इतरही कित्येक छान कलाकार आहेत ज्यांनी भिंतींवर चित्र व रंगकामे खूप छान हाताळली आहेत. ते करताना निव्वळ ती तेवढीच जागा एक कलाकृती म्हणून मोहून घेतात आले पाहीजे. 

पण आपल्याकडे बरीचशी चित्र वार्डाचे सुशोभीकरण मुद्यात दबलेली दिसतात. आणि पुढे त्यांची पार्कींग जागा , कचरा कुंडी किंवा मुतारी ही होते.  माझ्या सारख्या अनेक कलाकारांना हा विषय सतावत असेल. 

खाली दिलेले काही विदेशातील फोटो मला आवडले ते इंटरनेटवरून घेतले आहेत. त्या सर्वांत अर्थ नाही पण लयबद्धता आहे. भडकपणा आहे पण तो त्या वातावरणाला आणि त्या फ्रेमला साजेसा आहे. असे मला वाटते. 

          ....... Bhavna.2022. Dec.

गुलाबी ...

स्त्री तुझे रूप अनेक प्रमाणे स्त्री तुझे मूड अनेक म्हणायला हरकत नाही. 

दसरा .. दिवाळी ..ईद .. नाताळ ह्या सणांतील स्त्रीयांच्या मूड ची  कहाणीच निराळी. गेल्या महिन्याभरातील दोन महतवाचे अनुभव सांगते. मजेशीर आहे पण नैसर्गिक आहे हे. अगदी मी देखील कित्येकदा ह्या सणांमुळे मुडस्वींग मध्ये गुंफली जाते. मग आम्हा चित्रकारांच्या भाषेत सांगायचे तर प्रायमरी रंग .. प्राथमीक रंग श्रेणी आठवते. 

 ईद जवळ आली अन् मला माझ्याच एका जुन्या चित्रासारखे दुसर्या एका चित्राची ऑर्डर आली. क्लायंट साधारण साठीची असावी.  साधारण रचना सारखी. थोडे बदल हवे होते. ह्या नव्या चित्रात क्लायंटला गुलाबी अधीक हवा होता. माझी इच्छा नव्हती तो गुलाबी वाढवण्याची पण नाईलाजास्तव एक पारदर्शक  गुलाबी सर्वत्र पसरवला. डोंगरभर पसरलेला हलका गुलाबी. ईद झाली अन् क्लायंटचा मेसेज आला की नको तो गुलाबी चांगला नाही दिसत. मी समजावले होते तेव्हा समजली नाही. आता सण संपला तशी ती  रोजच्या जगण्यात परतली होती. चित्र छान माझ्या मनासारखे पुर्ण झाले. 

आता नुकतंच दिवाळी आली तशी एक ऑर्डर आली. क्लायंट साधारण पस्तीस .. चाळीशीची असावी. तिचे घर रंगवण्याचे काम सुरू होणार होते. माझे एक अपुर्ण  चित्र आवडले अन् ते पुर्ण करेपरियंत थांबायला तयार झाली.त्यात फ्रेश गुलाबी छटा वाढवून  देण्याची मला विनंती केली. मी तिला सांगितले होते की अधीक गुलाबी चांगला दिसणार नाही पण ती ऐकेना. 

दिवाळी सुरू असताना तिला तो वाढीव गुलाबी आवडला पण सण संपला आणि आता तोच गुलाबी आवडेनासा झाला. ते सर्व गुलाबी कमी .. जवळ जवळ नाहीसे करावे लागले. काय म्हणावे स्त्रीयांच्या मूड स्वींगला .. पण हे नैसर्गीक आहे. आपण सण म्हणून सर्वत्र जी काही सजावट करतो ते रंग नंतर नकोसे वाटतात नै. कपड्यांचे ही तेच आहे. हल्ली लग्नसराईत व सणानिमीत्त विकत घेतलेले चमचमणारे कित्येक कपडे, पोशाख निव्वळ जागा अडवून वर्षांनोवर्षे कपाटात पडून राहतात. आणि लाल गुलाबी ची जागाही मनात .. घरात खास ठरलेली असते ... 

          ........ Bhavna.

https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=pfbid0fXvPxH5HKNVvf9Q7a7sxhFfVgcpTtWF3HEUH38gyQf2hM6bHvmPQZdcJMFZ1vzjzl&id=1654252434&sfnsn=wiwspwa

टिकली बीकली ...

सध्या टिकली .. बिंदी विषय किती गाजतो आहे .. 

कोणीतरी कोणातरी स्त्री रिपोर्टरने कपाळावर टिकली नाही लावली म्हणून मुलाखत द्यायला नाकारले म्हणे .. 

असो .. सध्या ह्या बदलत्या जगात टिकली लावायची का नाही आणि लावायची  हा ज्याचा त्याचा प्रश्न आहे असे मला वाटते. टिकली हिंदू धर्माचे प्रतिक म्हणून मी अधूनमधून आवर्जून लावते. मला अभिमान आहे मी हिंदू असल्याचा. पण इतर धर्माचे पोषाख आणि त्यांचे कधी साधे तर कधी निव्वळ नक्षीदार सजणेही पहायला  खूप आवडतात मला. कपाळावर कुंकू काही स्त्रीयांना किती सुंदर दिसतं काय सांगू ..

माझी आई मी लहान असताना म्हणायची की मला कुंकू खूप शोभून दिसते. लहानपणापासून टिकली घरात लावलेली सवय नसल्यामुळे हा  क्रेझ आजही टिकून आहे. कपाळावर आपल्या भुवयांच्या मध्यभागी ओंकार कल्पना करायला शिकले आणि हे कुंकू प्रकरण अधीक आवडू लागले. पण त्या सोबत टिकली ह्या एका रबरी पोताला लावलेल्या कसल्यातरी खळाविषयी प्रश्न पडत असे. कित्येक वेळा तो खळ, चिकटवण्याचा पदार्थ इतका बळकट असतो की टिकली दोन तीन दिवस सहज रित्या जागा न बदलता कपाळाला चिटून राहते. अशा टिकली चे म्हणणे तरी काय ?  

मला हे चिकटलेले आणि ते निघून चिकटपणाचे डागाळलेले कपाळ नाही आवडत म्हणून सकाळी एकदा कुंकू लावायची सवयही लावली. हल्लीचे कुंकू फुलटू रासायनीक असल्याने कपाळावर तो लाल डाग चार चार दिवस तसाच राही. एक दिवशी घरातील सगळ्या कुंकूवाच्या डब्या रिकाम्या केल्या.   मग देवळात जाऊन नैसर्गिक रित्या बनवलेले कुंकू आणून वापरायला सुरूवात केली. ते डबीतील कुंकू महिन्याभरात लाल ऐवजी मरून रंगाचे होत असे. तो ही रंग छानच दिसतो... हे माझ्या विचारातील बदल घडले ते साधारण 2007 नंतर .. त्यापुर्वी ट्रेनमधील खडे असलेली दोन दोन रूपयांच्या पाकीटांपासून आणि क्वालिटी प्रमाणे चककाकणार्या वाढीव किमतीच्या अशा ते लग्नानंतर कोणीतरी सुचवले म्हणून टिकलीच्या साइजप्रमाणे वीस रूपये महागडे फेमस शिल्पा बिंदीही वापरली. ती बिंदी पातळ वेलवेटी पोत असलेले कपाळाच्या त्वचेला त्रास न देऊनही तीन दिवस टिकणारी बिंदी म्हणून नावाजली जात असे. किती मजेशीर आहे नै .. हे बिंदी पुराण ! 

स्त्री असण्याची जाण व नवरा असतीत्वात असण्याचा पुरावा .. म्हणून कुंकू/ टिकली की कपाळ ... नशीब .... हुषारी ... दैवत्व .. ह्याचे प्रतिक म्हणून कुंकू /टिकली. काहीही असो .. 

पण मी घराबाहेर जाताना नियमीत कपाळावर काहीतरी लालसर गोल टिक्का लावू लागले ते  2007 मध्ये मला पॅरीसमध्ये भेटलेल्या एका स्वीडन येथील म्हातारी बाई मुळे.

पॅरीस येथील सिटी इंटरनॅशनल दे आर्ट ह्या रेसिडेन्सीची इमारत एक डी आकारातील चौकोणच जणू .. साधारण दीडशे खोल्या असलेली ही इमारत जगातील कलाकारासाठी खुली असते. भारत वगळता इतर काही देशांतील कित्येक श्रीमंत कला रसिकांनी येथे गुंतवणूक करून त्या त्या देशातील विविध क्षेत्रातील कलावंतांसाठी तीन महिने ते वर्षभर फुकट रहाण्याची सोयही येथे होत असे. मला फ्रांस एमबसी द्वारे ही जागा अनुभवायला मिळाली. इकोल दे बोजा येथील ग्रौथालयही एक महिनाभर हाताळायला मिळाला. 

पॅरीसला येवून एक आठवडा झाला होता. एकटीच रहाणार असल्याने 'जैसा देस वैसा भेस ' अवलंबला म्हणजे आपणही त्याच शहरातील वाटू. कॅजूअल डेनीम व ग्रे .. बेज रंगातील रोजच्या वापरातील कपडे. त्यावर टिकली लावत नसे.  अनोळखी शहरात उगाच हा घाटीपणा कशाला हवा ! पण त्यामुळे मी धीकच पाववाली टाईप्स दिसत असे. 

त्या संध्याकाळी रेसीडंसीतील बेसमेंटमध्ये गायनाचा कॉनसर्ट होता. काही वेगळं म्हणून मी लालभडक कुर्ता घातलेला. म्हणून त्यावर शोभेसा कपाळावर टिक्काही लावला. स्टेजवर दोन जापानी नाजूक सुंदर मुली निळसर फिरोझा ऑरगॅन्झा लांब फ्रॉक मध्ये पियानोची सोबत घेऊन गात होत्या. खूप सुंदर वातावरण तयार झाले होते. जवळजवळ सर्वच हॉल भरला होता. काही वेळात एक जोडपं त्या अंधारात बसायला वाट शोधू लागलं. मी माझा पाय सावरून घेतला पण ती म्हातारी नेमकी धडपडली. सावरत मला सॉरी म्हणाली. मी मनातल्या मनात ' असूदेत गं ... मला लहानगीला कशाला सॉरी बोलतेस ' विचार करत होते तोवर तिचे लक्ष माझ्या चेहर्याकडे गेले अन् " ओह .. आय स्ट्ॅम्प्ड युवर फीट .. यू आर इंडीयन .. सो सॉरी " बोलत पायाच पडायला आली. मी कसेबसे तिचे हात धरले. 

दोन दिवसांनी ती रस्त्यात भेटली. आता माझे कपाळ पाहून मला ओळखले ..

" ओह .. यू इंडीयन गर्ल .. सो सॉरी .. आय स्ट्ॅम्पड मूल्य फीट " 

मी पुन्हा तिला गप केले. 

मुळात मला तेथे जी काही भारतीय आणि अभारतीय माणसे सोबत असे .. बर्याचदा आपण किती कमी आहोत ते बोलून दाखवत असत. पण ही बया वेगळी होती. ती साधारण साठीची पाणीदार डोळे, चेहर्यावर खूप सुरकुत्या असलेली  सुंदर बाई. अधूनमधून आम्ही लांबूनच एकमेकांना रस्त्यात हात करत असू. 

माझे एकल चित्र प्रदर्शन त्याच इमारतीत लागले तेव्हा तर माझी चित्र पाहून ती चित्रांच्या प्रेमात पडली. तेव्हा तिला कळले की मी चित्रकार आहे अन् पुन्हा जणू मला तिची लाथ लागल्याचे दु:ख व्यक्त केले. 

ती माझे चित्र पहायला त्या गॅलरीत रोज येत असे. तिने माझ्या टेबलावरच्या डायरीत तिचे नाव मार्गारेट लिहीले अन् तेव्हा नावासकट तिचे डोळेही माझ्या मनात कोरले गेले. मार्गारेट स्वीडनची व तिने पुर्वी भारतात काही वर्ष योगासन व ध्यानसाधना , रेकी वगैरेंचा अभ्यास केल्याचे समजले.  येथे आपली .. आपल्या देशाची महानता  बाहेरची व्यक्ती आपल्या एका छोट्याशा गोष्टीतून जाणीव करून देते. त्यानंतर मी  खोलीबाहेर .. घराबाहेर पडताना सहसा कपाळावर  टिक्का लावत असे .. भारतीय स्त्री कलाकार म्हणून जगभर मिरवताना ही छोटीशी गोष्ट पण आपले व्यक्तिमत्व घडवणारी .. कशी विसरून चालेल !

 कधी रंगाचा .. कधी कुंकूवाचा .. कधी फिकटशा गंधाचा एक छोटासा टिक्का मग पुरेसा असतो... 

              ........ Bhavna Sonawane.November3. 2022.

सोन्याचे पांघरूण ...

पाऊस संपून वातावरण अगदी लख्ख दिसत असतं आणि  दसरा झाला की दिवाळीचे वेध लागतात .. 

तेव्हा हे असे सकाळचे ऊन डोकावू पाहते ... 

ह्या उन्हात नक्की काय दडलेले असते माहित नाही .. 

पण अगदी पुर्वीपासून मनाची हीच अवस्था असते .. 

ह्या सावली सारखी .. 

त्यात बालपणीचे दिवाळीच्या दिवसातले सकाळ ..संध्याकाळ .. 

अगदी फराळ आणि फटाक्यांनी भरलेल्या आठवणी सामावलेल्या असतात ... 

दर वर्षी हा विचार येतो पण चाळीस वर्ष लोटली हे ठामपणे कळायला की हे ऊन वेगळे आहे .. 

पुर्वी ह्या दिवसात परिक्षा असायच्या तरी हे ऊन मात्र आपल्या जवळ ओढत असे. 

परिक्षेचे दिवस सरले अन् कामाला सुरूवात झाली तशी ऊन आणि वेध काही बदलले नाही ... 

ह्या दिवसात नेमकी कामांची धावपळ असते अन् हे ऊन मात्र ठामपणे आपल्याला खूणावत असतं .. 

बास कर गं ..

कामे आयुष्यभर करायची आहेत ..

आकाशाने पांघरलेल्या ह्या सोन्यात चारआठ दिवस न्हाऊन नीघ जरा ..  

आणि मग घर सोडवत नाही .. 

जो .. जिथे असेल तेथे हा सोन्याचा उजेड पसरलेला असतो ... 

सोनेच जणू ... 

                  .......Bhavna 2022. October. 15.

चित्ररूप..

चित्ररूप ..

आकार तू

रंग तू

रेशा तू आणि बिंदू ही तूच !

हे सर्व जुळते अन् एक भावना घडते खरी ...

जगण्यात मागे सोडलेली साठवण 

सतत सोबत घेऊन चालत  .. 

त्या  बेरंगी पोतावर

 मी जुळवा जुळव करत असते खरी ...

ते एकत्रीत घडत जाणारं सुंदर

एक रूप समोर चितारत असतं .. 

तेव्हा पुर्वी अधूरी मी ..

माझ्यात काहीतरी हरवलेलं असतं ... 

तेव्हा मीपण अधुरं रहावं .. वर्षानुवर्षे 

आणि आता हे चित्ररूप पुर्ण व्हावं 

एक जगणंज कोणी अधुरं ठेवाव 

आणि निघून जावं

जणू नकळत ... 

तुझीच साठवण होऊन 

जन्मभर मला साथ द्यावं ...

                ...... Bhavna. August.2022

जन्म आणि भोग ...

' जन्म आणि भोग ' ...

जन्म आहे तर त्यासोबत सुखदु:ख आलेच. कधी प्रवास सोपा तर कधी खडतर. 

भागवत गितेत जगण्याविषयी अशी काही उदाहरणं आहेत जी जगणं सुलभ करते. प्रत्येकाच्या आयुष्यात कमी अधीक प्रमाणात चढउतार असतात ते गीतेत म्हट्ल्या प्रमाणे ते त्यांच्या पुर्व कार्यांमुळेच. तसेच प्रत्येक पापाची परतफेड, काही देवाण घेवाणी त्याच जन्मात फेडायचे असते व उरले सुरले पुढच्या जन्मी भोगायला येते. गीतेवर श्रद्धा नसली तरी नुकसान काही नाही. कारण मग माणूस निश्चीत पुण्याई कडे वळू लागतो. आपल्या सोबत काही वाईट झाले तर मी काहीतरी पाप केले असावे म्हणून मला दुःख भोगावं लागतंय आणि हे प्रायश्चीत असून भोग लवकरच संपतील हे भोगणे सोपे करून जातात. पण तो भोगतोय .. भोगूदेत असं म्हणून एखाद्याचा अधीक छळ करणे हे क्रूरच. 

एखादी गोष्ट आपली म्हणून स्वीकारणं आणि दुसर्याची श्रीमंतीवर जळफळाट होणं .. हे देखील चूक. कारण तो त्याचे नशीब घेऊन आला आहे हे विसरू नये. प्रत्येक नाण्याच्या दोन बाजू असतात त्या प्रमाणे एखादा सुखी इतर काही बाबतीत दु:की असतो पण ते आपल्याला दिसत नसते.

 फेसबूकवर आनंदीआनंद भीरभीरणारी माणसं त्यांच्या वैयक्तीक जगण्यात सुखी असतातच असे नाही. मग नकळतच त्यांच्या त्या जगण्यावर जळून आपण त्यांचे भोग आपल्याकडे ओढावून घेतो. तो त्याच्या नशीबाने सुखी आहे हे बोलून विचार सोडता आले पाहीजे. शाळेत खूप अभ्यास करतो तो पहिला येतो तसेच आहे जगण्याचे ही. आपल्या कडे सात जन्म ही संकल्पना खूप सुंदर पद्धतीने मांडलेली दिसते. मग अरे आपले आयुष्य संपले .. आता काही उरले नाही असे म्हणत जगणेच नाही. 

अगदी लहानपणी अभिनेत्री वहायचे स्वप्न पहायची. ते पुर्ण होणे शक्यच नव्हते. नंतर नृत्य शिकायचा प्रयत्न केला. सतत कोणी न कोणी .. काही न काही आडवे आले. शेवटचा आवडीचा एकच पर्याय, चित्रकला क्षेत्र निवडले. 

मी ह्या जन्मी भरभरून चित्र काढणार ... हे पुर्वीच ठरवले. कामाची गरज कायम होती त्यामुळे खंड पडला नाही. खूप काम करते. चित्रांशी निगडीत काहीतरी नवे प्रयोग करते. आतावेळच उरत नाही आणि डोक्यातील कॉम्पोझीनश काही संपत नाही. बास झाले ! आता पुढच्या जन्मी अभिनेत्री .. नृत्यांगना होईन आणि नव्याने जग गाजवेन ह्या विचाराने मन मागे वळत नाही. स्वप्न पहायला काय हरकत आहे.  हो आणि तेव्हा चित्र रचना आठवत नसली तरी हा जड झालेला मेंदू .. हे आठवत नसले तरी साठवणीतले असणार हे नक्की. पुण्याचं ते. 

एखादी व्यक्ती आपल्याला ओढ लावून जाते ते ही ठरलेलं. एखादी दुरूनही नकोशी होते. सतत प्रयत्न करूनही एखाद्याशी जोडलेले तार कित्येक वर्ष तुटत नाहीत. खूप धडपड करूनही कधी कधी दोन जीव एकमेकांसाठी झुरत राहतात.

मागचं काही राहीलय .. ती पुर्वी बांधलेली गाठ .. गुंतागुंत सुटत नाही तोवर ती साथ सोबत राहते. मग मैत्री का असेना. ते नातं काही ठराविक काळापरियंत टिकते. मग अगदी पाण्यात साखर विरगळावी तसे नाते आपापल्या जगण्यात विरघळून जाते. प्रत्येक मैत्रीत असे होते. सोबतचे कर्म ..तोवर आपली सोबत. जगण्याचे .. नात्यांचेही हेच आहे. 

एखादी व्यक्ती आपल्याला खूप सुख देते .. अगदी नाते नसूनही. तर एखादी घरचीच व्यक्ती सतत रडवते. एखाद्यावर जीव ओवाळासा वाटतो पण ती साथ टिकत नाही. म्हणतात ना .. खरं प्रेम सर्वांच्या नशीबात नसते ते खरंय ...तरी जे आपलं ते ओळखता आले पाहीजे. 

सतत नवननव्या भेटीगाठी होत असतात आणि कधीतरी अगदी जुनी ओळख असल्या सारखे अचंबीत करतात. त्यातील  आपली माणसं ओळखता आले पाहीजे. 

मध्यंतरी क्रीस्टल थेरपीचा सविस्तर अभ्यास करताना एंजलोथेरपीची तोंडओळख झाली. श्रद्धा, विश्वास, सकारात्मक विचार , ध्यानधारणा ह्यावर केला जाणारा हा अभ्यास सर्वांच्या अवतीभवती एंजल वावरत असतात ह्या विचारांवर विश्वास ठेवायला भाग पाडतात. सहावा इंद्रिय म्हणजे सिक्स सेंस जागृती हे वेगळ्या शब्दात ऐंजलच. एक मदतीचा हात मागितला की बरेच हात पुढे येतात हे देखील सतकर्मांवर आधारलेले असते. 

समाजाचे काही देणे असते. ते करत राहीले की जगण्यातील गुंता मोकळा होण्याच्या वाटेकडे निघतो. ह्याचा अर्थ कमवा व समाजासाठी गमवा असे मुळीच नाही. 

आम्ही कलाकार ... चित्रकार चित्र विक्रीसाठी आयुष्यभर धडपडतो. आम्हाला इतर नोकरदारांप्रमाणे महिन्यांचा पगार व आयुष्याला आधार पेंशन कधीच मिळत नाही. मग समाजाचे देणे म्हणून कित्येक कलाकार चॅरिटी शो मध्ये चित्र विक्रीची अर्धी रक्कम डोनेट करतात. मागील काही वर्षात महाराष्ट्रातील कित्येक कलाकिरांनी छोट्या चित्रांची मोठी प्रदर्शने भरवून पुरग्रस्थांना लाखोंची मदतही केली. 

 माणूस मेला .. तो सुटतो .. मोकळा होतो. आपण रडतो .. आंदळाआपट करतो ... दु:ख व्यक्त करतो  ते त्याला जाताना दिसते म्हणतात. तो जीव अगदी बॅग भरून प्रवासाला निघावे असा तयारीत असतो आणि वळून न पहावे ह्या विचारात नव्याने सुरूवात करतो. किती सुंदर आहे नं ' मरण '. मग का घाबरावे ? का नाही सर्व भोग संपवून मरणाला कवटाळून निघून जावे....

आत्महत्या हा जीवन संपवण्याचा कधीच पर्याय नाही.कारण जीव जाण्याची वेळ नसताना स्वत:च्या शरिराला इजा करून श्वास थांबवणं म्हणजे आत्महत्या. तो तेथेच गेलेल्या ठिकाणी त्याची ठरलेली वेळ येइपरियंत घुटमळत राहतो. प्रत्येक दु:खाचे संघर्षाचे काही शेवट असतात आणि सकारात्मक जगण्याने ते मार्गही सोपे होत जातात. 

गीतेत एक भाग ' पुनर्जन्म ' Rebirth वर आधारलेला आहे. खूप सुंदर उदाहरण देऊन त्यात जन्म जन्माची व कर्माची बेरीज वजाबाकी मांडली आहे.

गिते मध्ये दिल्या प्रमाणे थोडक्यात सांगायचे तर प्रत्येक प्राण्याला पुढचा जन्म निवडायची मुभा प्राप्त होते. एखादी गरीब व्यक्ती सतत कष्ट करून व इतरांकडून दुर्लक्षित असं संपूर्ण आयुष्य जगली असेल आणि मरताना इच्छा असेल की पुढचा जन्म अगदी ऐशोआरामात एखाद्या राजाप्रमाणे जगायला मिळावे.... 

तेथे देवही तथास्तू म्हणतो. पण त्याच्या पुर्व कर्माच्या आधारावर तो नवा जन्म मिळतो. कर्मच खास नसतील तर उदा.  राजघराण्यातील मांजरीचा जन्मही मिळू शकतो. जेथे काही काम न करता आयुष्यभर अगदी ऐशोआरामात लोळत पडून तो जीवन व्यतीत करतो. 

आहे की नै मजेशीर ... जे इतरांना दिलय तेच वेगळ्या रूपात फिरून आपल्या कडे येतं.  

 भागवत गीता मनुष्याला सकारात्मक जगण्याकडे वळवते हे नक्की. 

          ....... Bhavna Sonawane.8.August. 2022

........

एक स्त्रीकलाकार ....

ही पोस्ट कला क्षेत्रातील अनेक स्त्रीयांना समर्पित आहे. 

कित्येक वर्षे काम करतेय ... कित्येक वर्ष सातत्याने काम करतेय. घरच्यांची साथ लागते .. ती वेळोवेळी मिळत राहीली. 

जगण्यातील एका वर्तुळाच्या टोकाला सगळं शुन्य ... त्या शुन्यातून सुरूवात केली. 

गिरक्या घेत आजवर येथे पोहोचले.... अजून अर्ध वर्तुळ शील्लक आहे. कलेमुळे माझ्या जगण्याला जीवंतपणा आहे. 

बारावी सायन्स पुरते मांबाबांसाठी शिकले. 

त्यानंतर चित्रकला पदवी स्व:च्या जिद्दीने आणि मेरीट मिळवले. डिप्लोमा इन आर्ट एज्युकेशन ही मेरीट मध्येच. महाराष्ट्रात चौथी तर मुलींमध्ये पहिलीच होते. ते चार पाच वर्ष शिक्षकांची शाबासकी भरभरून मिळाली. शिक्षकांनी मित्र मैत्रिणींनी जगणं संभाळून घेतल ...व लग्नानंतर अनिशने. 

शिक्षण होता होता लग्न ही केले. मेरीट मिळवता माझा मोठा लेक अथर्व जन्माला आला. अगदी मोजून मापून श्वास व अन्न शरीरात बसावं तसं जगणं सरत गेलं. बाळ झोपले की छोटे छोटे चित्र पुर्ण केले. पॉल क्ली म्हणाला होता नै ... " छोट्या छोट्या गोष्टी एकत्र करायच्या ... मग जमा झाले की काहीतरी भव्य तयार होतं ... " 

हे शेवट परियंत लक्षात राहील. असे छोटे छोटे .. पन्नासेक चित्र बनवली.

अथर्व दोन वर्षांचा असताना आर्ट प्लाझाला शो केला आणि तेरा हजार रूपयांची चित्र विक्री झाली.

शिक्षण घेता घेता खूप कला दालनं एकटीने फिरायची. आठवड्यातून पाच दिवस लायब्ररीत आवडीच्या कलाकारांची पुसतकं चाळायची. नंतर कला शिक्षीका म्हणून करंदीकर कला अकादमी येथे रूजू झाले आणि खूप आनंद वाटू लागला. डिझाईन सोबत थियरी शिकवायलाही आवडायचे. पण तेथील काही गाऊंढळ विचारसरणीचे शिक्षक डोक्यात गेले अन् 2006 साली पुन्हा कधी शिक्षकी पुर्ण वेळ पेशेत यायचे नाही असा निर्णय घेऊन चित्रांमध्ये रमले. 

त्या दरम्यान दोन एकल शो झालेले आणि चित्र विक्रीही सुरू झाली. 

एकत्र कुटूंब एकत्र ठेवून स्टुडीओ वेगळा थाटता आला. चित्रांची मागणी वाढली. 

तेव्हा माझी नॅशनल .. स्टेट ... आर्ट सोसायट्यांना चित्र पाठवली की रीजेक्ट होत असत. रिजेक्ट झालं की डोळ्या समोर मुकूंद गावडे सर .. प्रतिभा वाघ मॅडम ...  शिरीश मिटबावकर सर ... भिसे सर ... जगताप सर यांचे कोतूकाच्या नजरेने पाहणारे चेहरे समोर दिसत असत.  अगदी गोंधळ होत असे. काय खरं ... काय खोटं ... तेव्हा समजेनासे होई. त्यामुळे चित्र पाठवायचे थांबले. इतकंच काय .. जहांगीर आर्ट गॅलरी ने आजवर दोन वेळा माझा अर्ज रिजेक्ट केला. मी मुंबईची असून आजवर एकही सोलो किंवा ग्रूप शो जहांगीर कला दालनात झाला नाही. रिजेक्शनची इतकी सवय झाली की पुढे गरजच वाटली नाही. 

 पाच वर्ष फक्त चित्र करत कंटाळा येवू लागला. बदलापूरहून ट्रेनने प्रवास करून सगळे शो पहायला जमायचे नाही. 

काही काळ युरोप मध्ये राहण्याची संधी मिळाली अन् माझ्या विचारांना नेमकी दिशा मिळाली. त्या काळात नवीदिल्ली व तामिळनाडूत अनेक शो हौऊ लागले. आर्थिक स्थैर्य लाभलं. स्व:ताचा स्टुडीओ व घरही झाले. प्रायवेट गॅलरी तर्फे युरोप मध्ये तीन महिने वास्तव्य व काही ठराविक कलाकारांसोबत कला अभ्यासानिमीत्त टूर. खूप कौतूक झाले.  हे देखील स्वप्नमय होते. जेथे जाईन तेथे लिंबूटिंबू होते. त्यामुळे भरभरून कौतूक होत असे आणि नवीन ओळखीच्या चेहर्यावर प्रश्नचिन्ह. भारताच्या बाहेर राहून बाहेर भारतीयांबद्दलचे प्रेम .. आदर जाणवला व तसेच काही खालच्या विचारसरणीचे भारतीय पुरूष बाहेर जाऊन किती किळसवाणं वागतात ... उगाचच एकट्या स्त्रीला बिचारी समजतात ... ते ही दिसले. 

तेव्हा कलाकारांना भेटायचा कंटाळा येऊ लागला. भारतात परतल्यावर माझीच बददलेली विचारसरणी ... मी स्वत:चा अभ्यास करू लागले. मग माझ्या शैली विषयी चांगल्यावाईट गोष्टी स्वीकारत राहीले. हृया काळात कलाकार मित्रमैत्रिणी नव्हे पण गॅलरी क्युरेटर कडून खूप काही शिकले. 

हळू हळू माती हाताळायला शिकले .... मेटल काम शिकू... सराव करू लागले. फर्नेस घेतल्या. जेव्हा माझ्या सोबतीचे कलाकार कला क्षेत्रात मैत्री वाढवत होते तेव्हा मी काहीतरी नवीन घडवण्याच्या प्रयत्नात धडपडत होते. फेसबूकवर माझ्या वॉलवर आनंदीआनंद दरवळत होता. माझ्या बद्दलची  कुजबूज अशी होती की ... भावनाला सगळे रेडीमेड मिळाले आहे. असो ... 

आम्ही येथे पसारा वाढवत होतो.  आता एवढा पसारा वाढला की पसार्यात जगणे आलेच की. जेथे जशी होते ... त्यात सुख होते ... आहे .. आणि राहणार. आणि कला निर्मिती सारखे दुसरे सुख नाही. 

बरं ... हे पसारे करता .. आवरता ... एकदा ते कलाकारांमध्ये वावरणंच विसरले. नॅशनल .. स्टेट .. आर्ट सोसायट्याला चित्र पाठवायला विसरले.... पंधरा वर्षं अशीच सरली. आता गेल्या बावीस वर्षांत नवं नवं करत पुन्हा जुन्या कडे जावं वाटतं ...पण माझीच ती शैली मागे राहीलय असं जाणवतं तरी काम करायची प्रेरणा देत राहतं .... 

आता लक्षात येते की आता तो कलाकारांमधील वावर .. त्यांची हांजी करणं टाळले अन् मला इतर कलाकार ओळखेना ... 

मला पुरस्कार नाहीत .. कारण पुरस्कार गोळा करायची गरज वाटली नाही. 

पण अवतीभवती पाहता लक्षात येतंय की कलाकारांना जग ओळखतय ते पुरसकारांवरून. 

खरंच ... भेटीगाठी आणि त्यातून जन्मलेले किंवा विकत घेतलेले पुरस्कार एवढे महत्वाचे आहेत का ??? 

शुन्यातून अनेक स्त्रीया जग निर्माण करत असतात ... आदराने त्यांच्या बाजूने उभे राहीले की काही लोक इतरांच्या कानात कुजबूजतात ... खरंच किती किळसवाणं आहे हे सर्व.... 

मला कित्येक वेळा बायोडेटा वाचा आणि मग बोला हे समोरच्या माणसाला सांगावे लागते. हे मजेशीर वाटले तरी आता वेळ आली की ठणकावून सांगायला शिकले आहे.

 स्त्री-पुरूष समान दर्जा वगैरे सब झूठ है. कित्येक भलतेच पुरूष आजही स्त्रीयांच्या कपड्यांवर  .. त्यांच्या ब्युटी पार्लर खर्चावर चारचौघात चर्चा करताना दिसतात. शेवटी त्यांचे सलून ते आमचे ब्युटी पार्लर .... काय फरक आहे ! अरे सुंदर आणि वयाने लहान दिसणं .. नटणं .. आमचा अधीकार आहे. मग त्या सुंदरतेवर शंका का घ्यावी ... 

सोपं नसतं ... असं आपलं जग शुन्यातून उभं करणं ..... 

 ........ Bhavna Sonawane. 25. April.2022

गुंफण ...

कधी कधी उभ्या आडव्या रेषा उमटत उमटत खूप किचकट जाळी तयार होते ..

त्यापुढे एकमेकांत गुंफलेले आकार रंगासाठी मोकळे होणे अशक्य होते ...

तरी एक एक आकार गाठीतून सुटा होऊन लागतो आणि एकत्रीत .. तरी स्वतंत्र श्वास घेऊ लागतो .. 

पण हे घडणं कधी कधी इतकं किचकट होतं की चित्र पुर्ण होता होता नकोसे होते. 

जणु आपणच गुदमरतोय त्यात .

मग चिडून ते चित्र नजरेच्या पल्याड राहते ...

चार सहा महिन्याने पुन्हा त्यावर हात फिरवायला सुरूवात होते ...

तरी मन भरेना .. आणि शांतता लाभेना. 

पुन्हा दोन महिने ते नजरे आड जात ... 

कधीतरी आठवले की नव्याने रंगांची भर पडते ...

असे घडत घडत एकदाचे तिथेच थांबते ...

पण लांब गेल्यावर त्या चात्राची खरी मजा कळते .. आणि आपल्यालाच मोहात पाडते. 

असे काहीसे आपल्या जिवनाचेही होत असते नै !! 

              .... 30 March 2021. Bhavna

https://m.facebook.com/photo.php?fbid=10207319836468204&id=1654252434&set=a.1359836610005

व्हॅनगॉग ...

किती किती थापा मारते नै तू  ... 

सगळं कसं सुरळीत चाललंय ... 

मस्त मस्त हसणं ...

मस्त मस्त जगणं ...

खरं सांगू ... 

व्हॅनगॉगची उदासिनता आठवते अन् 

काविळी प्रमाणे रक्तात पसरणारा पिवळा माझं मलाच समजावतो ...

बघ मी आता पुन्हा तुझ्या कॅनव्हासवर उतरतोय ...

वाहू देत मला भरभरून ... वेगवेगळी वळणं घेत ... 

म्हणाला ... 

आता तरी आनंदाचे ढोंग कमी कर ... 

ढीगभर  दुष्काळात इवल्याशा रोपांचा किती आनंद तो साजरा करशील ... 

आणि किती किती सूख विकशील !!

Happy Birthday Vincent Van Gogh 

                  ......... Bhavna. March 30. 2021

Santaclaus and Malvani Fish Curry

😋Christmas Special ! 

स्कार्लेट : आई .. एक लेटर लिही सॅन्ताक्लॉजला .. क्रीसमसची लिस्ट लिही. मी सही करते. 

खूप सारी खेळणी ... 

3 डेरी मिल्क, 

5 लॉलीपॉप, 

2कॉटन कॅन्डी ,

3 फाइव स्टार , 

3 आईसक्रीम

अजून काय ... 🤔

तुला काही मागवायचे का ?? 

मी : अगं ... एकच काहीतरी सांग त्याला ... त्याच्या पोत्यात काय काय ठेवील .. 

स्कार्लेट : अगं .. खूप पैसे ... खूप खेळणी असतात त्याच्या कडे. 

मी : असतील ... पण तो एकच आहे अन् मुलं हजार ... कुठे कुठे धावेल तो ... 

स्कार्लेट : तरी सांग ... तूला काय पायजे .. 

मी: मला मालवणी फीश करी ... 

स्कार्लेट : ए .. सॅन्ताक्लॉजला मालवणी जेवण बनवता येत नाय 

😄😁😂

निसर्ग, चित्र, मी वगैरे .. स्पर्शज्ञान ब्रेल दिवाळी अंक 2021

स्पर्शज्ञान ब्रेल दिवाळी अंक 2021 मधील माझ्या बालपणीतील आठवणींवर छापून आलेला लेख येथे देते आहे. 

लहानपणी जोगेश्वरी व अंधेरी येथे खूप फिरणं झालं .. कधी घराच्या अगदी जवळच्या जंगल परिसरात तर कधी स्कुटर गाडीनेच गावांचा लांबचा पल्ला. नॅशनल पार्क व आरे कॉलॉनी येथील ड्राईव, आनंद अपार्टमेंट (अंधेरी) बिलडींगची पिक्नीक व पाण्याच्या टाकीवर बसून काढलेला आम्हा चौघांचा फोटो, सोलापूरचा गड्डा येथील फोटो स्टुडीओ , त्यात आमचं कुटूंब जोडून ठेवणारी महत्वाची साथीदार विजय सुपर स्कुटरचा फोटो नाही ..ते पुन्हा कधीतरी .. 

निसर्ग, चित्रं, मी वगैरे:

निसर्ग नेहमीच आपल्याला भरभरून देत असतो. घरात छोट्याशा कुंडीत जगणारं इवलंसं रोपसुद्धा आपल्याला खूप सुख--समाधान देत आपल्या आयुष्याचा भाग बनलेलं असतं. निसर्गाच्या सान्निध्यातल्या एखाद्याच्या बालपणीच्या आठवणी त्याचं पुढील खडतर आयुष्य सुखकर बनवण्यास साथ देतात.

माझ्याकडेही लहानपणीच्या अशाच काही सुंदर आठवणी आहेत. स्कूटरवरून भटकण्याच्या. आमची ‘विजयसुपर’ आणि आम्ही चौघे--बाबा, माँ, मी व माझा लहान भाऊ अनिरुद्ध. मी पहिलीत शिकत होते. तेव्हा आम्ही राहायला होतो जोगेश्वरी, काळूराम दुबे चाळ, शामनगर इथे. मुंबईतली टिपिकल मराठी वस्ती. तिथे सकाळी सकाळी पाण्यावरून कोणी ना कोणी भांडत असायचं. मला ठळक आठवतं तो बटाट्याच्या भाजीचा विशिष्ट वास. जेवणाच्या वेळेला आजूबाजूच्या घरांतून हमखास यायचा. कुणाच्याही घरी नवा टी.व्ही., टेपरेकॉर्डर किंवा कोणतीही नवी वस्तू आली तरी आख्ख्या चाळीला कळत असे. शनिवार--रविवार संध्याकाळी चाळ शांत, सुनसान होत असे. कारण सगळी मंडळी एकत्र जमून दूरदर्शनवर चित्रपट पाहण्याचा आनंद घेत असायची.

बाबा झुओलॉजीचे अध्यापक होते तर माँ फिजिक्सची अध्यापिका. सोमवार ते शनिवार ते दोघेही स्कूटरवरून सकाळी सकाळीच कॉलेजसाठी निघायचे. आजही आठवतं::: लिमलेटच्या गोळ्यांसाठी गाठायचो ते दुकान, हापशीवरून पाणी भरणारे, गल्लीत ये--जा करणारे बायका व पुरुष. शेजारच्या घरातला एक म्हातारा पाणी भरून रोज घर धुऊन काढायचा. मग पाणी वाया घालवतो म्हणून त्याला कुणी बोललं की भांडत बसायचा. बबलूताई आणि सरिताताई आमच्या मोलकरणीच्या मुली. त्या आल्या की शाळेत जाण्यासाठी आमची तयारी करून द्यायच्या. आम्हाला शाळेत सोडायला मात्र त्यांचा भाऊ सुरेश यायचा. तो तेव्हा सहावी--सातवीला शिकत असावा. घरापासून शाळेपर्यंत पायी चालत जायला लागायचं. साधारण पंधरा मिनिटं लागायची. रस्त्याने जाताना मध्ये एक नाला लागायचा. त्यावरून पायी चालण्याकरता कच्चा लाकडी पूल होता. पावसाच्या दिवसांत त्यावरून चालताना खूप भीती वाटत असे. दप्तर, रेनकोट सांभाळत चालताना त्या तुडुंब भरलेल्या नाल्यात पडलो तर काय होईल, असं वाटायचं. त्या पाण्याला घाण वास यायचा. आज कधी अशा प्रकारचा वास आला की आपोआप तो ब्रिज आणि त्यावरून दप्तर, रेनकोट सावरत चालणारी आमची छोटी जोडगोळी आठवते.

मी साधारण सात वर्षांची असताना आम्ही अंधेरी, लिंक रोड इथे ‘मॉडेल टाऊन’मध्ये राहायला गेलो. ही श्रीमंत लोकांची वस्ती होती. इथे एक स्वतंत्र बागही होती. पण इथे चाळीतल्यासारखं आमची काळजी घ्यायला कुणी रिकामं नव्हतं. चाळीतला मोकळेपणा नव्हता. कायम बंदिस्त, एकलकोंडेपणा जाणवायचा. सकाळी कसंबसं जेवण बनवून माँ--बाबा कामाला जायचे आणि त्यानंतर घर एकदम रिकामं, शांत वाटायचं. मी आणि पाच वर्षांचा अनिरुद्ध आम्ही दोघेच एकटे; बाहेरून कुलूप लावलेल्या फ्लॅटमध्ये दिवसभर भातुकली आणि चोर--पोलीस खेळत स्वत:ला रमवायचो. अनिरुद्ध लहान आणि खूप मस्तीखोर होता. त्यामुळे त्याला दिवसभर सांभाळताना मला अगदी नकोनकोसं होत असे. मग जितकं प्रेमाने खेळायचो, तितकंच एकमेकांशी भांडायचो. पुठ्ठ्यांची घरं बांधणं, त्यात बाहुल्या नाचवणं तर कधी चादरीचा पसारा बाहेर काढून घर बांधणं हे आमचे दोघांचेही आवडते खेळ. सोमवार ते शनिवार अशा पद्धतीने घरी खेळ आणि शाळा यांमध्ये दिवस निघून जायचे. पण रविवार उजाडला की सकाळी लवकर उठून, तयारी करून माँ--बाबांसोबत विजयसुपर स्कूटरवरून आरे कॉलनीत फिरायला जायचे वेध लागायचे.

महाकाली गुफांच्या रस्त्यावरून पुढे डोंगर, जंगल लागायचं. तिथे वारा वेगळा जाणवायचा. थंड आणि स्वच्छ! आजूबाजूला बरेच गायी--म्हशींचे गोठे होते. बरीचशी भैया लोकांची वस्ती होती. त्यांच्या बायकांच्या भडक रंगाच्या साड्या, डोक्यावर पदर आणि भांगेमध्ये भरलेलं अतिशय सुंदर लाल आणि केशरी रंगांमधील छटा असलेलं सिंदूर आकर्षक दिसायचं. मला त्यांची भाषाही मजेशीर वाटायची. 

त्या मंदिराच्या अगदी समोरच शिल्पकार शिरगावकरांचा स्टुडिओ होता. आजही आहे. खूप मोठमोठी शिल्पं त्या रस्त्यावरून जाताना दिसत असत. ‘महाकाली गुंफा’ हे खूप जुनं, प्राचीन काळापासून अस्तित्वात असलेलं मुंबईतलं ठिकाण आहे. इथून डाव्या वळणाने आमची ‘विजयसुपर’ सुसाट धाव घ्यायची. माझे केस बॉयकट असायचे, बरेचदा मुलांसारखे टी--शर्ट आणि पॅन्ट घातलेली मी स्कूटरवर पुढे उभी राह्यचे. अनिरुद्ध व माँ क्रमाने बाबांच्या मागे बसायचे. त्यामुळे, तो वारा झेलायचे नशीब मला लाभायचे बरे! 

त्या गुफांच्या डाव्या वळणाला अगदी पाचव्या मिनिटाला कमाल अमरोहींचा ‘कमलिस्तान स्टुडिओ’ आहे. इथे असंख्य बॉलिवूड ब्लॉकबस्टर फिल्म्स तयार झाल्या आहेत. मीनाकुमारी व कमाल अमरोहींच्या जीवनाचा महत्त्वाचा इतिहासही त्या स्टुडिओला लाभला आहे. कित्येकदा माँकडून मनोरंजन क्षेत्रातले ते जुने किस्से, कहाण्या ऐकायला मिळायच्या. एखाद्या व्यक्तीचं जीवन आणि मृत्यू त्याच्या जोडीदाराच्या आयुष्याला कशी कलाटणी देऊ शकतं, याचं उत्तम उदाहरण म्हणजे मीना कुमारी आणि कमाल अमरोही यांची कहाणी आहे. कधीतरी तिथे एखाद्या चित्रपटाचं शूटिंग पहायचा योगही येत असे. 

पुढे बऱ्याचदा रस्ता मोकळा असायचा. लांबवर दिसणाऱ्या डोंगरवाटा, घनदाट झाडी पाहताना आठवड्याचे सहा दिवस आपण शहरातल्या बंदिस्त वातावरणात शाळा आणि घर हा खेळ खेळत असतो याचा विसर पडलेला असायचा. वाटेत कुठे पांढऱ्या शुभ्र फुलांचा सडा पडलेला असायचा तर कधी त्या काळ्या रस्त्यावर मोहवून टाकणारी लालकेशरी गुलमोहराची निसर्गनिर्मित रांगोळी घातलेली असायची. कधी झाडांच्या फांद्या खालपर्यंत झुलत असायच्या आणि मग त्या फुलांनी बहरलेले गुच्छ तोडून घ्यायला आम्ही दोघे पळत सुटायचो. 

मला आठवतंय::: एका बसस्टॉपवर ‘मॉडर्न ब्रेड’च्या पाकिटाचं मोठं डिझाइन केलेलं होतं. म्हणजे बारा--पंधरा फूट लांबीचा लाकडाचा ब्रेडचा पुडा. तो बसटॉप लांबूनच दिसायचा आणि आपण ‘आरे कॉलनी’त आहोत हे लक्षात यायचं. 

त्यापुढे आरे कॉलनीतली छोटीशी बाग आणि मग नॅशनल पार्कला जोडरस्ता लागायचा. जेवणाच्या वेळेपर्यंत आम्ही घरी परतायला निघायचो. आइस्क्रीम किंवा फास्टफूडची सोय तेव्हा नव्हती. त्यामुळे पिकनिकची व्याख्या एवढीच होती. मग तिथूनच यू--टर्न घेतला जायचा. त्याआधी आम्ही गोळा केलेल्या फुलं—पानं--फांद्यांनी संपूर्ण स्कूटर सजवायचो. उरलेली फुलं दोघे ओंजळीत धरून ठेवायचो. घरी पोहोचलो की काही फुलं फुलदाणीत, तांब्यात, पेल्यात सजवून ठेवायचो. उरलेला दिवस ती फुलं न्याहाळण्यात जायचा. दुसऱ्या दिवशी फुलं कोमेजलेली असायची आणि त्याचा खूप त्रास व्हायचा. असं वाटायचं, रविवार संपला तरी चालेल पण ही फुलं कोमेजू नयेत. त्यांचा टवटवीतपणा जणू आपलं जगणं सुंदर बनवतो, तो हातातून निसटू नये असं वाटायचं. 

मी साधारण दहा वर्षांची असताना आम्ही महाकाली रोडवरच्या ‘आनंद अपार्टमेंट’मध्ये राहायला गेलो. चाळीतलं घर ते वन--बी.एच.के. असलेलं हे घर म्हणजे माझ्या माँ--बाबांचं मुंबईत स्वकमाईने घेतलेलं आणि लग्नानंतर बदललेलं सहावं घर होतं. या घराला दोन छोट्या बाल्कनी होत्या. आजही आहेत. अवतीभोवती सर्वत्र हिरवळ असलेला हा परिसर पावसाळ्यात खूप छान दिसत असे. बाल्कनीत लावण्यासाठी बाबा शोभेची छोटी छोटी रोपं निवडून आणायचे. आणि आम्ही दोघे त्यांचे असिस्टंट त्यांच्या मागे मागे झुडुपांत घुसून छान छान रोपं घेऊन यायचो. मला आठवतंय तिथे मातीत लाल--काळ्या बिया पडलेल्या असायच्या. अतिशय सुंदर दिसायच्या. गुंजेच्या झाडाची ओळख अशी तिथेच झाली. त्यापूर्वी इतकं सुंदर, नाजूक बी मी कधीही पाहिलं नव्हतं. गुंजांची पानं अगदी चिंचेच्या पानांसारखी दिसतात. चिंचेच्या पानांची चव आंबट तर गुंजांच्या पानांची चव मधुर. हे मला खूप नवल वाटायचं. आजही गुंजांच्या पानांची ती गोड चव माझ्या जिभेवर रेंगाळतेय. 

आज मागे वळून पाहताना लक्षात येतं की या निसर्गाने मला घडवलंय. माझ्या कलेने मला आज ज्या उंचीवर पोहोचवले आहे; त्यामध्ये निसर्गाचा वाटाही मोठा आहे. लहानपणापासून जर अशा रीतीने निसर्ग भरभरून पहायला--अनुभवायला मिळाला नसता, या आठवणी नसत्या तर कदाचित माझ्या चित्रांचे विषय वेगळे असते आणि न जाणो मी माझ्या चित्रांच्या प्रेमात किती असते?

*--भावना सोनवणे, बदलापूर.* 

(लेखिका आणि आंतरराष्ट्रिय ख्यातीच्या चित्रकार)

धन्यवाद स्पर्शज्ञान ब्रेल दिवाळी अंक 2021.

धन्यवाद स्वागत थोरात सर 

::::::::::::

गंध गिरीशिखरांचा ..

हस्ताक्षर दिना निमीत्त ...

 

" गंध गिरीशिखरांचा "

2012 पासून मनात गिरीशिखरे हा विषय मनात घोळत होता ... नुक्तच मुंबई ते लेहलदाख बाईक टूर पुर्ण करून आलो होतो. कलाकार, डॉक्टर, इंजीनियर, आर्किटेक्ट, फोटोग्राफर असे विविध क्षेत्रातील मित्रमैत्रिणींचा बाईकर ग्रूप सोबत होता. अनिश बाईकर, मी व अथर्व अर्थात पिलीयन. 

खूप सार्या आठवणी व अनुभव सोबत घेऊन परतलो. पॅनगॉंग लेक वरून परतताना चांगला पासवर लॅन्ड स्लाइड झालेल्या बर्फातही अडकलो. अगदी धम्माल टूर झाली. कार मधून फिरण्यापेक्षा ऊन, वारा, गारा व पाऊस थंडी झेलत बाईकवर प्रवास करण्यात एक वेगळा अनुभव आहे. लोक थंड ठिकाणी सुंदर स्वेटर कानटोपी घालू फिरतात तेव्हा आपण बाईकर थंडीने गारठून फुटलेली थोबाड घेऊन बाईकींगचे टिपीकल जॅकेट घालून बिनधास्त मार्केटभर वावरायला शिकतो.  

फक्त नॅशनल हायवे वरूचा हा प्रवास. 26 तारखेला मुंबईहून सुरू केलेला प्रवास व नऊव्या दिवशी लेहला पोहोचलो.  दर्म्यान लक्षात आले की रोजचा दिवस एक वेगळा प्रांत .. व वेगळे वातावरण तसाच वेगळं चॅलेंज. 

भिवंडी, कपाडगंज, भिलवरा, नॉयडा, दिल्ली, चंदीगड, ऊधमपूर, सोनमर्ग, कारगील, लेह, पॅंगॉंग लेक .. ह्या रसत्यावरची लांबवर दिसणारी डोंगरे , गिरीशिखरे चालत्या बाईकमागे बसल्या बसल्या त्या स्पीडनेच कॅमेर्यात बंधिस्त केली. साधारण अडीच हजार फोटो असावेत .. 

रोजची सकाळ व प्रवासाची सुरूवात लांबवर दिसणारे एक शिखर .. दिवसभर जणू तो डोंगर डोंगर करत सुसाट बाईक रसत्याने धावत असे. सुर्य मावळावा तसे लक्षात येइ की आपण सकाळी ज्या शिखराचा पाठलाग करतोय, आता संध्याकाळी आपण त्यावरच उभे आहोत. 

असे एक एक शिखर गाठत पोहोचलो एकदाचे लेह ला .. 

जवाहर टनेल पार केले आणि हेल्मेटवर टपाटप गारा पडू लागल्या व घाटावर गोठलेले धबधबे दिसू लागले ..  अगदी पांढरेशुभ्र बर्फ झालेले धबधबे सुरूवातीला मजेशीर वाटले खरे .. 

नंतर पुढे डोंगरावरचे पाणी खाली येता येता गोठले की काय असेही वाटू लागले. जाऊ तेथे रंग वेगळे. द्रासला डोकावणारा टायगर हील .. भारतीय पाकिस्तान इतिहासाची झलक देतो. नदीच्या पाण्याचे, डोंगरांचे, झाडांचे सगळ्यात ठरवून घडवलेली विवीधता.  कारगीलला तर आहाहा .. प्रत्येक डोंगर वेगळ्या रंगात .. काय सांगू .. पण हो .. त्या रसत्याला भितीही तितकीच की ! 

कारगीलहून तीस किलोमीटर मुलबेखवर आणि पुढे अगदी प्रेमात पडावे असे डोंगरांचे आकार. लामायुरूला संन्यास घेऊन रहायला जावं असं काही भन्नाट. तेथे जगातील सर्वात जुन्या बौद्ध मॉनेस्ट्री (मठ) आहे. ते भव्य डोंगर व त्यातील नैसर्गीक गुंफा खालून मुंग्यांचे वारूळाची आठवण करतात... किती सुंदर 

आहेत ते... 

परतलंयावर ही गिरीशिखरे मी माझ्या चित्रांमध्ये रेखाटायला सुरूवात केली. 

मग मोठमोठे कॅनव्हास व माझे कॉम्पोझीशन. लॅन्डस्केप पण भावनाचे .. भावनाच्या पद्धतिचे .. भावनात्मक गंध असलेले. 

दोनतीन वर्षात विविध गिरीशिखरे रेखाटली. 

त्या प्रवासादर्म्यान त्या त्या ठराविक राज्य व वातावरणाला साजेस गाणं आठवायचं .. मग तो संपुर्ण दिवस ते गाण मनातून सोबत असायचं ...

 चित्तोरगडचा किल्ला लांबून दिसावा आणि डोळ्यासमोरून वहीदा रेहमान एखाद्या ट्रकवर चढून  "कांटोंसे चीर के ये आंचल " गाणे गात गडाच्या कठड्यावरून पायात घुंगरू बांधून नाचत जावी... 

जसजसे काश्मीरचे बर्फातले डोंगर दिसू लागले , मला सिलसिला सिनेमातील गाणी आठवू लागली आणि माझ्या चित्रांमध्येही काही ओळी माझ्या कवितांसकट हस्तलेखन स्वरूपात ब्रशने चित्रात उतरू लागली. 

ही चित्रांमध्ये लेखनाची सुरूवात . त्या दर्मयान मी मोडीलिपी शिकत होते.  सुरूवातिचे कॅनव्हास मराठी हिंदी इंग्रजी असले तरी नंतरचे मोडी लिपीत आहत. कारण मी काय लिहीले आहे ते रहस्य ठेवता येते, पण विचारांचा गंध मात्र दरवळर राहतो. तसेच मोडीलिपीचा सरावही सहज होतो.  

 ते तसे काम करताना तेव्हा जाणवले नाही पण महिनाभर एका कॅनव्हासवर लिहीत राहीले आणि हळूहळू संपुर्ण संच तयार होऊ लागला. वाढीव काही आठवणीतील  डोंगरही घेतले , शिवनेरी आणि ट्रेन मधून दिसणारा मुम्ब्रा येथील देवीचा डोंगर. माझ्या स्टुडीओतील खोलीतून दिसणारा हाजी मलंग देखील चार बाय चार फुटावर रेखाटला. तेव्हा माझी लेक स्कारलेट जन्माला येणार ही बातमी व तिच्या जन्मानंतरचा संयममुळे हे बारीक लेखन शक्य झाले असावे.

  ही गिरीशिखरे आणि त्यावर केलेले लेखन दोन एकल प्रदर्शनात खूप गाजली. 

खाली दिलेले एक चित्र कदाचित सोनमार्ग येथील मार्गाचे आहे. दुसर्या चित्रात सिंधू नदीचा गंध पकडायचा प्रयत्न केला आहे. 

सहा बाय चार फुटांचे ह्या दोन्ही कॅनव्हासवर सिलसिला चित्रपट दोन महिने दरवळत होता ... कदाचित आजही दरवळतोय ! 

     ....... BhavnaSonawane.

IRA ...

हिच्या आवडीच्या कामांपैकी .....

*समोर दोरीवर वाळत असलेले बेडशीट खाली खेचून फाडणे ... 

*खास करून पाहुण्यांचे चपला बूट चावणे .. 

*ग्रील मधून हाताने पेपर सरकवून खेचून तुकडे करणे.... 

आजच कामवाली ची चप्पल शोधून ग्रीलमधून काढून चावून झाली व माझा मारही खाल्ला ...! 

काय सुख मिळतं तिला ..काय सांगू .... चेहरा अगदी तरतरीत होतो ... ते तुकडे तुकडे विखूरलेले असतात आणि भाव जणू खूप महत्वाचे काम केलेय ...

एकदा तर नुकतेच आलेले कुरीयर पार्सल तोंडी लागले .... 

पण तिला समजवायचे कसे कळत नाही.

खूप आवडीचे काम आहे ते ...

 आमचे सामान फाडाफाडी समजू शकते पण तिचे स्वत:चे अंथरून तरी तुकडे तुकडे करून नये ना ... ते ही एवढ्या गारठ्यात. आम्हाला थंडी वाजली की तिला कपडे घालायचे अन् तिने मात्र आजवर एकही टी-शर्ट अंगावर ठेवला नाही .. 

घरी कोणी आलं की हिला स्वत: माणसा सारखे ग्रील चे दार हाताने उघड बंद करायचे असते ... 

आणि जिद्दीने स्वत: दोन पायांवर .. हातांनी धरून दोन मिनीट मिठीत उभे रहायचे असते .. 

ही घरी आल्यापासून रस्त्यावर चालताफिरताना दिसणार्या कुत्र्यांचे चेहर्याचे हावभाव लक्षात येवू लागलेत. 

कुणी रस्त्यावरून शेपूट हलवत गाणं पुटपुटत डोलत चालणारं  मस्त कलंदर .. कुणी गॅंग लीडर तर कुणी पिल्लांचा रखवालदार तर कुणी सतत कसल्यातरी चिंतेत असलेला चेहरा ... 

हे नव्यानं कळण ... म्हणजे शिकणं ... 

जगात शिकण्यासारखं खूप काही आहे ... 

शिकण्याची ... बस मन समाधानी राखण्याची इच्छा हवी..... 

..... जे पेराल ते उगवेल ..... आणि ते आपलंच असेल हे नक्की ! 

                           ........ Bhavna Sonawane.

Tooth Fairy Tales 2.

Tooth Fairy Tales 2. 

❤️ Innoscent Souls ❤️

स्कारलेट : आई .. कालपासून दात तोडून पाकीटात ठेवलाय. टूथ फेरी आली नाही अजून 

मी : तुला माहितीय ना .. ती लेट येते नेहमी. 

स्कारलेट : ह्या वेळेस मी सिक्स हंडरेड रूपीज मागितलेत. 

मी : त्या पाव सेंटिमीटर दातांसाठी?? 

स्कारलेट : होय ! तर काय !! 

मी : तिने सोनं विकत घेतलेल परवडेल त्यापेक्षा 

स्कारलेट : सोन्याचा तिला काय उपयोग ?? 

मी : मग दातांचा काय उपयोग ?  

स्कारलेट : दात एक्सचेंज करते ती. मिल्क टीथ जमा करते आणि नवे दात देते. 

(दुसऱ्या दिवशी)

स्कारलेट : आई ... टू हंडरेड रूपीज ठेवलेत टूथ फेरीने पाकीटात. मी फिफ्टी रूपीज ठेवलेले तिच्यासाठी. 

मी : म्हणजे वन हंडरेड फिफटी तुझे. 

पण तिला तू का दिलेस पैसे? 

स्कारलेट : ती मी टूथ फेरीला टीप दिली !!

😀

ती की तो ...

नुकतीच अतिशय वाईट घटना कानावर पडली. 

मुलाची आई एक संवेदनशील चित्रकार आहे. ह्या दुःखातून बाहेर पडायला तिला न जाणे किती दिवस लागतील. 

 फरीदाबाद येथील एका प्रतिष्ठीत शाळेत दहावी वर्गात शिकणाऱ्या एका मुलाची शाळेतील इतर मुलांकडून सतत छेड काढली जात होती. कारण काय तर तो बोटांना नेलपेंट लावत असे. सतत त्या मुलाला काही विशिष्ठ शब्द वापरून हिणवले जाते होते.  त्या शालेय  मुलांची मजल त्या बिचाऱ्या मुलाला शारिरीक / लैंगीक इजा करण्या पर्यंत गेली. हे सर्व सहन न झाल्या मुळे त्या मुलाने पंधराव्या मजल्यावरून उडी टाकून आत्महत्या केली. 

आई एक चित्रकार आहे व त्याला बालपणापासून एकटीनेच संभाळून लहानाचे मोठे केले. 

        मुळात तृतीय पंथी ही जमात... तसेच  समलिंगी... मग ती गे असो वा लेसबीयन .. हे समाजात वावरणाऱ्या लोकांपैकी काही अपवाद असतात. पण ती ही माणसंच की. शरीर रचना सारखीच... भावना ही सारख्याच. तरी काहीसे वेगळे. 

        प्रत्येक स्त्रीमध्ये कमी अधिक मात्रेत एक पुरुष लपलेला असतो. तसेच प्रत्येक पुरुषात कमी अधिक प्रमाणात स्त्री असते. 

हा खेळ testosteron estrogen चा असतो. पुरुषांमध्ये testosteron नीट प्रमाणात असतो तर स्त्रियांमध्ये estrogen अधिक प्रमाणात बनते. 

        एखादा पुरुष अधीक संवेदनशील असेल तर नक्कीच इस्ट्रोजेनचे प्रमाण वाढीव असते तसेच साहजीकच नव्या जगातील ह्या स्त्रियांमध्ये टेस्टोस्टेरोन अधीक प्रमाणात असते .. पण असेना... त्यात काही नुकसान नाही. 

        एखाद्या पुरुषाला भांडी घासायला आवडत असतील किंवा एखाद्या स्त्रिला पुरुषांच्या बरोबरीने काम करायला आवडत असेल तर त्यात काय बिघडले? 

        पुर्वी रूढी परंपरा यांना अतिशय महत्त्व देताना ह्या विषयी मनात अनेक प्रश्न असायचे. पण मुंबई लोकल ट्रेनचा प्रवास करताना व हायवेवर टाळ्या वाजवत ही माणसं दिसायची व मनातील प्रश्न काहीसे कमी झाले. 

        तृतीय पंथियांना समाजात जी काही वागणूक दिली जाते त्यातून जिवंत राहण्यासाठी आपल्याला भितीदायक ठरणारे मार्ग ते अवलंबत असावेत. खरं सांगायचे तर ते सजून त्यांच्या झोपडी बाहेर पडतात ते एखाद्या स्त्रिला लाजवेल इतके सुंदर दिसतात. मग मुंबईच्या हाय क्लास एरियातील ह्या छक्यांना पहायचे... 

        कॉलेजला जाऊ लागले तेव्हा एखाद्या मुलामधील मुलीसारखं लाजणं... नाक मुरडणं दिसलं तेव्हा हसू यायचे. ते हसणे एखाद्या मस्तीखोर बाळाला पाहिल्यावर असणाऱ्या हसू प्रमाणेच असायचे. पण अशा गे मित्रात एखाद्या मुलीने मित्र शोधावा... जन्मभर मैत्री अटूट राहते. 

        पुढे परदेशी आर्ट रेसीडेंसीच्या काळास माझ्याच इमारतीत वरच्या मजल्यावर एक भारतीय मुलगी राहत होती. तिने मला लवकरच सांगितले की ती लेसबीयन आहे व तिला एक गर्लफ्रेंडही आहे. तरी आमच्या मैत्रीत काहीही फरक पडला नाही. माझ्यासाठी ती इतर मैत्रिणींप्रमाणेच होती...

        काही वर्षांपुर्वी माझ्या जुन्या स्टुडीओत टाळ्या वाजवत एक छक्का यायचा. सेठ किधर है... सेठ को बुलाओ सांगायचा. अनिश असेल तर त्याच्या हातून तो देईल ते पैसे घेऊन दुआ देऊन जायचा. तो आत नाही हे सांगितले तर मी जणू खोटं बोलतेय असे माझ्यावर डाफरत असे. अधूनमधून त्याची टोळी घेऊन यायचा आणि दाराबाहेर बसून चहा-पाण्याची मागणीही करायचा. घरच्यांनी पुर्वीपासून घाबरवलंय म्हणून कधी त्यांच्याशी बोलत बसले नाही. एकदा मी स्कुटीवर रस्त्यात उभी असता तो छक्का समोरून पैसे मागत गेला पण मला ओळख दाखवली नाही. 

        असेच काही वर्षांपुर्वी अगदी गोरा उंच मुलगा... शाळेतील गणवेशात ट्रेन मध्ये क्लीपा विकत असे. खूप बडबड असायची त्याची आणि हालचाल थोडीशी नाजूकच. काही महिने सरले आणि त्याच्या बोटांच्या वाढलेल्या नखांना रंगीत नेलपेंट दिसू लागले. आता तो अधीकच मटकत चालत असे. ते वर्ष सरलं तसे एकदा पुन्हा दिसला... तेव्हा एका फेरीवाली मैत्रिणीशी बोलताना मानेची हालचाल व अधूनमधून वाजणाऱ्या टाळ्या... 

        सहज पण किती सुटसुटीत जगतात ही माणसं... आपल्याच नादात. न लग्नाची गाठ... न पोरंबाळं पैदा करण्याची काळजी...

          ते तसे.. आपल्यापेक्षा निराळे म्हणून आपल्यातील काहींना वाईट वाटते... पण मला ते सर्वच आपल्यापेक्षा अधिक सुखी वाटत आले आहेत. 

        पण फरीदाबादची काल-परवाची ही घटना मनाला छेद करून गेली. शाळकरी पोरांना कसे काय कळतात हे लैंगिक छळ? कुठून शिकली असतील ती मुलं असं वागायला? 

बरं... शाळेने त्यांची पाठराखण करून ह्या बिचाऱ्या गरीब मुलाला असे छळायला नको होते. बिचाऱ्याला जीव गमवावा लागला. जीवन खरंच एवढे स्वस्त झाले आहे का? 

       .......Bhavna Sonawane. 26.February.2022